Dier en Omgeving

De aandacht voor One-Welfare komt voort uit de veranderende positie van het dier in onze maatschappij. Acceptatie van eigenheid (intrinsieke waarde) van dieren neemt toe en inbreuken op hun welzijn worden steeds minder geaccepteerd. Er wordt steeds meer ingezet op dierwaardigheid, oftewel ‘a life worth living' met nadruk op een positief dierenwelzijn en het ‘floreren’ van dieren. Dierwaardigheid is daarom voor het lectoraat een belangrijk vertrekpunt in de ontwikkeling van betaalbare dier- en veehouderij, kringlooplandbouw, grondgebondenheid, natuurinclusiviteit, duurzaam natuurbeheer, e.a.

Waarom dit lectoraat?

• Dierwaardige houderij- en ecosystemen: focus op systemen die het welzijn van dieren centraal stellen.
• Natuur- en klimaatinclusieve landbouw: integratie van natuur en klimaat in agrarische praktijken voor een duurzame toekomst.
• OneWelfare concept: een holistische benadering waarbij welzijn van mens, dier en natuur in harmonie samenkomen.
• Interdisciplinaire samenwerking:integratie van ethische, ecologische en sociaaleconomische aspecten in toegepast onderzoek.
• Innovatieve technologieën:gebruik van data- en sensortechnologieën voor geavanceerd en effectief onderzoek.
• Participatieve aanpak:samenwerking met verschillende stakeholdergroepen om een breed gedragen maatschappelijke dialoog te creëren.

Missie & Visie

Het lectoraat Dier & Omgeving streeft naar het ontwikkelen van dierwaardige houderij- en ecosystemen en een natuurinclusieve agrarische sector. Het lectoraat benut actuele maatschappelijke dynamiek om verder te bouwen aan natuur- en klimaatinclusieve systemen met aandacht voor het welzijn van mens en dier. Daarbij wordt gewerkt volgens het OneWelfare concept: een integrale, interdisciplinaire aanpak waarbij onze leefomgeving opnieuw wordt vormgegeven. Dit gebeurt op een manier waarbij mens, dier en natuur samen de ruimte delen en duurzaam interacteren, met dierwaardigheid als belangrijk uitgangspunt en de acceptatie van de eigenheid van dieren als groeiende norm in de samenleving.

Lector Dier en Omgeving: Wiepk Voskamp-Harkema

Mijn naam is Wiepk Voskamp, inmiddels 56 jaar en ik woon met man en 2 dochters in Wekerom (bij Ede). We wonen aan de rand van een natuurgebied met veel rust, ruimte, paarden en kleinvee om ons heen. In 1992 ben ik afgestudeerd in Wageningen, waarna ik promotieonderzoek ben gaan doen bij het toenmalige Instituut voor Veeteeltkundig Onderzoek (IVO, later overgegaan in ID-DLO en tegenwoordig in WLR). Daarna heb ik de overstap gemaakt naar het bedrijfsleven, eerst als specialist in Life Sciences, en later als manager R&D in de rundveeverbetering (CRV). Sinds 2014 ben ik lector Duurzame melkveehouderij bij Hogeschool Van Hall Larenstein (HVHL) in Leeuwarden.

Met een afstudeervak op ontwikkeling van kuikens, een stage over vruchtbaarheid bij hengsten, een onderzoek aan de weerstand van kalveren, promotie op bevruchting bij varkens en 12 jaar een internationale R&D verantwoordelijkheid over biotechnologie en genetica bij melkvee, blijkt al wel dat ik een brede interesse heb in diersoorten. Dat komt me in mijn huidige functie goed van pas. En met een voorliefde voor melkveehouderij zit ik bij HVHL in Leeuwarden helemaal goed.

Per 1 februari 2024 mag ik me lector Dier en Omgeving noemen. In mijn lectoraat mag ik samenwerken met associate lectoren, docentonderzoekers, promovendi, praktijkdocenten en studenten. Dat voelt als een voorrecht. Samen bouwen we met praktijkgericht onderzoek mee aan een duurzame leefomgeving, met natuur- en klimaatinclusieve dierwaardige systemen met welzijn voor mens én dier.

Onderzoekslijnen

Het lectoraat komt voort uit de onderzoekslijnen van de lectoraten 'Duurzame melkveehouderij' (2014-2024) en 'Smart Animal Welfare Management' (2022-2024). De huidige onderzoekslijnen bouwen daarop voort en worden ingevuld naar verschillende disciplines met onderlinge synergie. Het zijn er vijf, waarvan twee Associate lectoraten:

1. Onderzoekslijn 'Toekomstbestendige dierwaardige melkveehouderijsystemen'
2. Onderzoekslijn 'Graslandmanagement en Voederrantsoen voor gezonde dieren en bedrijfsresultaat'
3. Onderzoekslijn 'Dierwaardige melkveehouderij'
4. Associate lectoraat 'Dierwaardige houderij van productie- en recreatiedieren'
5. Associate lectoraat 'Wilde dieren in de natuur'

In elk ervan is de interactie tussen mens en dier leidend. Kenmerkend voor alle onderzoekslijnen is de integrale en multidisciplinaire benadering van dier-gerelateerde vraagstukken waarbij sociologische, ecologische én (sociaal)economische factoren een rol spelen. De onderzoekslijnen dragen allen bij aan een transitie naar een duurzame leefomgeving van het dier in relatie met de mens en omgeving. Dit doen zij door een gezamenlijke ontwikkeling en toepassing van methodieken.

1. Het slim monitoren en reguleren van diergezondheid, diergedrag en dierenwelzijn van het individuele dier en dierpopulaties in transities,
2. Waardecreatie voor mens, dier en omgeving en
3. Slimme participatieve samenwerkingsvormen te ontwikkelen en toe te passen.

Projecten

• Melkveehouderij in veenweidegebieden met hogere grondwaterstanden: dit project richt zich op het verminderen van broeikasgasemissies door ontwatering in veenweidegebieden. Door gebiedsgerichte maatregelen te implementeren, werken we samen met melkveehouders aan duurzame bedrijfsvoering en graslandbeheer.
• Boeren tussen Boomwallen:in de Noordelijke Friese Wouden onderzoeken we nieuwe verdienmodellen voor boeren door de integratie van houtwallen, silvopastorale systemen en agroforestry. Dit project bevordert biodiversiteit en ondersteunt natuurinclusieve kringlooplandbouw, terwijl het historische cultuurlandschap behouden blijft.
• Kennis voor Grasland en Beweiding:dit project streeft naar optimale graslandbeheer en beweiding om biodiversiteit te vergroten, ammoniakemissie te verminderen en kringlopen te sluiten. We werken samen met melkveehouders, groene onderwijsinstellingen en sectorpartners om waarde te creëren voor grazers, ondernemers en de maatschappij.
• De impact van de koe op de gezondheid en het welzijn van haar kalf:door de relatie tussen koekenmerken en kalfgezondheid te onderzoeken, verbeteren we de zorg voor kalveren op melkveebedrijven. Dit project levert praktische handvatten voor veehouders om de gezondheid en het welzijn van jonge dieren te optimaliseren.
• Diervizier:dit digitale kennisplatform ondersteunt gemeenten met vragen over dieren en dierenwelzijn, variërend van gezelschapsdierenzorg tot het aanpakken van bijtincidenten en dierziekte-uitbraken. Het samenwerkingsverband biedt praktische handvatten om zorgvuldig en effectief met deze uitdagingen om te gaan.
• Dierenwelzijnsweb:dit platform biedt actuele informatie over dierenwelzijn en een overzicht van cursussen en leermateriaal per onderwijsniveau. Het doel is om kennis over dierenwelzijn te verspreiden en te vergroten, zodat de relatie tussen mens en dier verbeterd kan worden.
• Wildtellingen:dit project streeft naar een wetenschappelijk gevalideerd telprotocol voor wildsoorten, met betrouwbare data die door het CBS geaccepteerd worden. Door samenwerking met stakeholders en procesbegeleiding wordt een breed gedragen methode ontwikkeld voor het bepalen van populatietrends, wat bijdraagt aan effectief faunabeheer.

Kenniskring

In de kenniskring nemen voornamelijk docentonderzoekers deel die verbonden zijn aan de opleidingen Dier- en Veehouderij en Diermanagement. Zij zijn direct of indirect betrokken bij het ontwerpen en uitvoeren van de onderzoeksprojecten en de uitrol van de ontwikkelde kennis naar het onderwijs.

Promovenda Dierwaardige melkveehouderij: Titia Fokkema-van der Ploeg

In 2023 ontving docentonderzoekster Titia Fokkema- van der Ploeg de NWO-promotiebeurs voor leraren. Titia maakt deel uit van de kenniskring van het lectoraat, is dierenarts en als specialist op diergezondheid en jongvee werkzaam voor de opleiding Dier en Veehouderij. Gedurende vijf jaar doet zij samen met collega-docentonderzoekers en studenten onderzoek naar de impact van de koe op de gezondheid en het welzijn van haar kalf. In nauwe samenwerking met de Adaptation Physiology Group van Wageningen Universiteit benut ze haar onderzoek voor het schrijven van een proefschrift.

Het lectoraat Dier en Omgeving ondersteunt en inspireert verschillende HVHL studies:

• Master Innovations in Dairy and Food Chains
• Bachelor Dier- en Veehouderij
• Bachelor Diermanagement
• Bachelor Bedrijfskunde en Agribusiness
• Bachelor Management van de Leefomgeving

Associate lectoraten

Wilde Dieren

Het associate lectoraat ‘Wilde Dieren’ draagt bij aan de ontwikkeling van (praktijk) kennis en beheer van grote zoogdieren in wisselwerking met hun omgeving. Focus van het lectoraat ligt bij het begrijpen en toepassen van stress (verstoring) en predatie effecten o.a. voor de bescherming van soorten en het voorkomen van wildschade.

Lees meer over het associate lectoraat Wilde Dieren.

Dierwaardige Houderij

Het associate lectoraat 'Dierwaardige Houderij’ richt zich op het meten en monitoren van welzijn, gedrag en gezondheid van gehouden dieren. Ook geeft het lectoraat prominente aandacht aan de interactie tussen mens en dier, verrijking van de leefomgeving van dieren, kwaliteitszorg, en kennisdeling en communicatie met uiteenlopende doelgroepen.

Lees meer over het associate lectoraat Dierwaardige HouderijDierwaardige Houderij.