Verrijking voor dieren: luxe of basisbehoefte?
Dit tweede Studium Generale (SG) van het schooljaar 2012-2013 werd 13 maart jongstleden gehouden en had als titel ‘WAT DIEREN WILLEN, volgens ons’. Het aanbieden van verrijking bij dieren om hun welzijn te verhogen leeft bij veel mensen, zo bleek uit de ruime belangstelling van zowel studenten als andere belangstellenden, en uit de levendige discussie die volgde op de voordrachten van vier sprekers. Het SG werd geopend door dagvoorzitter Hetty van Dijk, docent aan Van Hall Larenstein.
Verrijking via voeding
Opleidingsdirecteur Diermanagement en docent diervoeding Tjalling Huisman leidde de dag kort in. Huisman legde uit dat ook door middel van het dieet de leefomgeving van een gehouden dier verrijkt kan worden: denk hierbij bijvoorbeeld aan voedsel dat dieren, net als in de natuur, zelf nog uit de schil of noot moeten zien te krijgen. Echter, zo stelde hij, dient dit dan wel ‘natuurlijk’ voedsel te zijn: wist u bijvoorbeeld dat fruit uit de groentewinkel veel meer energie bevat dan fruit wat bijvoorbeeld een gorilla in de natuur verorbert?
De eerste spreker, Dr. Bas Rodenburg, als onderzoeker verbonden aan de Wageningen Universiteit, sprak over verrijking binnen de veehouderij: is dit slechts een luxe, of is dit een basisbehoefte? Volgens Rodenburg moet verrijking aansluiten bij de natuurlijke behoefte van het dier. Naast voorbeelden van omgevingsverrijking, ging Rodenburg ook in op voerverrijking. Zo vertonen vleeskalveren minder abnormaal gedrag wanneer zij meer aanbod van ruwvoer krijgen. Of kalveren hooi lekkerder vinden dan stro kan je ze zelf ‘vragen’: een kalf drukt veel vaker op een drukknop, en ‘werkt dus veel harder’, wanneer dit als beloning hooi oplevert, dan wanneer het moet werken voor stro!
Verrijking als gedragstherapie
Primaten zoals chimpansees worden helaas nog steeds vaak als ‘huisdier’ gehouden, en belanden uiteindelijk vaak in erbarmelijke staat in opvangcentra zoals Stichting AAP. Dr. Godelieve Kranendonk, als gedragsbiologe werkzaam bij Stichting AAP, gaf een voordracht over het rehabiliteren deze dieren, met verrijking als belangrijk hulpmiddel. Kranendonk liet zien dat een omgeving die meer op de natuur lijkt (een groot verblijf vol soortgenoten) al veel kan doen; dat gedragsstoornissen en gezondheidsproblemen aangepakt kunnen worden door een ‘combinatietherapie’ van dieetverandering en antidepressiva, en dat werken voor voedsel of het steeds op een andere plek verstoppen ervan het gedrag van apen veel natuurlijker (en dus gezonder) kan maken.Voetballen met zebra’s?
Safaripark Beekse Bergen biedt weliswaar zeer ruime verblijven, maar blijft een dierentuin: de bezoeker moet aan zijn trekken komen en de dieren veel en goed kunnen zien. Dit is lang niet altijd in het belang van de dieren. Gelukkig wordt in het safaripark ook hard gewerkt om het ook de dieren naar de zin te maken, aldus dierverzorger Wouter Bruijn. Zo leven in het safaripark veel verschillende diersoorten samen in hetzelfde verblijf, net als in de natuur; dit levert soms wel eens ruzie op, maar ook dat is verrijking! Apen krijgen hun voedsel soms in een blok ijs ‘verpakt’, zodat ze er een flinke klus aan hebben. Ook wordt voedsel verstopt, en is er voor de chimpansees een ‘termietenheuvel’ nagebouwd. Cheeta’s kunnen spelen met een ‘haarbal’ van Yakhuid – voor tijgers is er soms een complete ‘yak’ om mee te ‘spelen’.
Denken over dieren
Tot slot werd door Drs. Titus Rivas, psycholoog en filosoof, dieper ingegaan op de vraagstukken achter het wel of niet houden van dieren, en het wel of niet aanbieden van verrijking. Heeft verrijking wel zin, wanneer het dier per slot van rekening in gevangenschap verkeert? De ethisch-filosofische insteek van deze voordracht gaf zeker stof tot nadenken. Rivas in zijn eigen woorden: “Diergebruik kan in de visie van velen worden gelegitimeerd op basis van de maximalisering van het welzijn van de betrokken dieren, door het uitbannen van onnodige pijn en ongemak, en het verrijken van hun leefomgeving. Men zou zich, filosofisch gezien, echter moeten afvragen of diergebruik wel echt gerechtvaardigd kan worden op die manier”. Bovendien, is het niet zo dat verrijking “een plicht is die men als mens tegenover dieren in de mensenwereld heeft”?
(Bron foto: Hogeschool VHL)